فصلنامه معرفتى اعتقادى سمات

گفتگو - آیا دین نیازمند فلسفه است؟

گفتگوی سمات با حسین غفاری - 2

اشاره

در شماره پیشین سمات، حاصل اولین نشست و گفتگو با جناب آقای دکتر غفاری استاد فلسفه دانشگاه تهران به چاپ رسید که البته بخشی از آن به دلیل آماده نشدن تا زمان چاپ نشریه به این شماره موکول شد که این بخش باقیمانده را در انتهای جلسه دوم گفتگو که در همین شماره به چاپ رسیده است از نظر خواهید گذراند. آنچه در زیر از نظر می گذرانید حاصل گفتگوی دومین جلسه است. مباحث سومین جلسه گفتگو نیز انشاء الله در شماره آتی از نظرتان خواهد گذشت.

سمات: بحث جلسه گذشته‌مان به اينجا رسيد که جنابعالي فرموديد، معارف عقلاني به نحو اتم و اکمل در قرآن و عترت وجود دارد. سئوال اين است که با اين فرض، چه ضرورتي وجود دارد که ما براي اخذ اين معارف به فلاسفه يوناني رجوع کنيم. (ضمن اينکه در جايي نقل قولی از امام خمينی ديدم که گفته‌اند، ارسطو بويي از آنچه قرآن در اين معارف مطرح کرده، نبرده است). آيا نمي‌شود نقطه عزيمت ما همين آيات و روايات باشد و منظومه حِکمي و معرفتي ما مبتني بر قران و عترت باشد؟

دکتر غفاری: بسم الله الرحمن الرحيم. ما در بحث گذشته در يک سير منطقي به اين صورت پيش آمديم که بعد از سئوالي که از خاستگاه فلسفه اسلامي شد، مستدلاً و به تفصيل بدون اينکه خاستگاه دروني را نفي کنيم، ( از نظر مستشرقين، خاستگاه دروني نفي مي شود. آنها با ديد جامعه شناسانه مي گويند که سرمنشاء هر فکري از جاي ديگري است و خصوصاً اگر یک فکر شرقی باشد حتماً می‌خواهند یک جوری آن را به مآخذ غربی ارتباط دهند، و ما اين را غلط مي‌دانيم. آنان حتي راجع به قرآن کريم مي‌گويند که قرآن هم از تورات و انجيل و متون هندوها گرفته شده است) ضمن حفظ و تأکید بر خاستگاه درونی، خاستگاه بيرونی فلسفة اسلامی را هم پذيرفتيم و گفتيم که خاستگاه بيروني در تلائم با خاستگاه دروني است. گفتيم که همه فلاسفه الهي در عالم يکي هستند. فلسفه الهي يک مطلب است. مسائل فلسفه مثل مبدأ، معاد، انسان، سير به سوي خداوند، تکاليف اخلاقي، مجموعاً فلسفه الهي است. هر فلسفه اي در هر جايي اگر مشتمل بر اين عناصر باشد فلسفه الهي است. بله خاستگاه بیرونی فلسفه اسلامي فلسفه يونان است و گفتيم که منظور آن نهضت الهي است که در يونان بوده است.